 |
| Khodorkovsky trong một buổi họp báo hồi tháng 9 ở Matxcơva. |
Trong thời kỳ perestroika (cải tổ hệ thống kinh tế và chính trị của Mikhail Gorbachev), Khodorkovsky đã chớp thời cơ lịch sử của quá trình tư hữu hoá nhập nhằng để thâu tóm được một khối lượng tài sản lớn của nhà nước với giá “đổ đi”, biến chúng thành “những con gà đẻ trứng vàng”. Là một trong số ít các doanh nhân có ảnh hưởng về mặt chính trị, Khodorkovsky cho rằng quá trình tư hữu hoá giữa những năm 90 diễn ra theo đúng luật thời kỳ đó.
Liên kết với một nhóm nhỏ những người bạn vong niên, nhà tài phiệt dầu mỏ là cổ đông chính trong một loạt các phi vụ làm ăn của ngân hàng Menatep trước đây, trong đó có công ty cổ phần dầu khí Yukos. Khi Menatep suy yếu do cuộc khủng hoảng tài chính tháng 8/1998, phe của Khodorkovsky ngay lập tức “bóp chết” các nhà quản lý yếu kém cùng các cổ đông thấp cổ bé họng trong Yukos để giành quyền kiểm soát toàn bộ công ty dầu khí lớn nhất nước Nga này. Thay vì giữ bí mật mọi hoạt động của Yukos, ông chủ mới niêm yết công ty trên thị trường chứng khoán. Khodorkovsky trở thành người tiên phong quá trình tập đoàn hoá công ty, trả cổ tức cao, công bố tài khoản kiểm toán quốc tế và chiêu mộ các nhà điều hành người nước ngoài.
Phong thái nhàn tản, giản dị của một ông chủ thích áo thun chui cổ không làm nhà tài phiệt 11 tỷ USD này được lòng các nhà lãnh đạo. Giàu có và nhiều ảnh hưởng, Khodorkovsky ngày càng khiến nhiều kẻ đố kỵ. Sự tự tin đôi khi thái quá đã biến ông trở thành một người hay chỉ trích chính sách của Putin, công khai tham vọng chính trị và ủng hộ hai đảng tự do đối lập.
Trong khi các oligarchs – người hưởng lợi nhiều từ quá trình tư hữu hoá, có tham vọng vượt quá khuôn khổ kinh doanh, bỏ chạy sang nước ngoài sống lưu vong thì Khodorkovsky tuyên bố thà bảo vệ mình trước toà còn hơn là chạy trốn.
 |
| Khodorkovsky và phụ mẫu. |
Khodorkovsky có thể dành hàng giờ tiếp chuyện báo chí nhưng sẵn sàng ngắt quãng ngay lập tức nếu một phóng viên nào đó đặt câu hỏi về chuyện đời tư. Ông khẳng định chỉ muốn thảo luận những vấn đề quan trọng, bằng không “sẽ chẳng bao giờ có đủ thời gian rỗi”.
Được nhiều người coi là một ứng cử viên tổng thống tiềm tàng vào năm 2008, con đường trước mắt Khodorkovsky vẫn còn dài, nhất là khoảng thời gian ông phải bóc lịch trong trại giam từ nay tới cuối tháng 12 để chờ điều tra và ra toà.
Bá Thùy (theo FT)
