 |
| Bệnh nhân ung thư nên tăng đạm trong khẩu phần. |
Bệnh nhân ung thư thường ăn quá ít đạm và năng lượng. Khối u sản sinh ra những chất làm ảnh hưởng xấu đến sự hấp thu dinh dưỡng. Nếu hiện diện ở dạ dày hay đường ruột, nó sẽ khiến bệnh nhân luôn cảm thấy no ngang, đầy bụng. Các liệu pháp hóa trị, xạ trị cũng gây biếng ăn, buồn nôn, thay đổi khẩu vị, khô miệng, táo bón, đau và nhiễm trùng miệng… Hậu quả là bệnh nhân bị suy dinh dưỡng, suy mòn, sụt cân, teo cơ, mất lớp mỡ dưới da… Chứng suy mòn có thể xảy ra ở cả những người ăn uống đầy đủ nếu cơ thể không hấp thụ được dưỡng chất.
Cải thiện tình trạng biếng ăn
Nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, sổ sung năng lượng, đạm. Bữa sáng phải được xem là bữa ăn chính, chiếm 1/3 tổng năng lượng và lượng đạm cả ngày. Thêm nước uống, canh súp, sữa, nước ép (trái cây, rau, thịt), thức ăn nghiền, trộn, xay nhuyễn… nếu khó ăn đồ cứng. Nên chuẩn bị và dự trữ những thực phẩm hợp khẩu vị (như phô-mai, bánh quy giòn, nho khô…) nhằm tiện sử dụng mọi lúc mọi nơi.
Hãy ăn những thực phẩm có hương vị thơm ngon, hấp dẫn. Nếu bệnh nhân dị ứng với thực phẩm nặng mùi, nên sử dụng bếp có quạt hút mùi, nấu ăn ngoài trời, sử dụng thực phẩm nguội, mở nắp xoong nồi trước khi mang vào phòng, dùng quạt để xua bớt mùi thức ăn quanh người bệnh. Nên thường xuyên sáng tạo món ăn, trình bày thật hấp dẫn; tạo không khí bữa ăn thoải mái, vui vẻ. Ngoài ra, việc thể dục, vận động thường xuyên cũng sẽ giúp ăn ngon miệng hơn. Cần gặp bác sĩ để biết được loại hình vận động nào phù hợp với người bệnh.
Đối phó với sự thay đổi khẩu vị
Tình trạng này có thể xảy ra trong suốt thời gian điều trị và thường chấm dứt khi ngừng trị liệu. Những thực phẩm có hàm lượng đạm cao thường gây cảm giác đắng hoặc tanh. Một số phương pháp có thể giúp người bệnh giảm khó chịu: Súc miệng với nước sạch trước khi ăn; thử ăn những trái cây chua (trừ lúc bị tổn thương hoặc đau ở miệng, hầu họng), ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày, thêm gia vị và nước xốt vào thức ăn. Đối với những bệnh nhân dị ứng với vị tanh kim loại, nên sử dụng đồ đựng thực phẩm bằng nhựa.
Nên tăng cường ăn những món ưa thích nếu phù hợp. Sử dụng thịt gia cầm (thịt gà, vịt bỏ da), cá, trứng, phô-mai thay cho thịt đỏ (thịt bò…). Bảo đảm lượng đạm bằng cách sử dụng đạm thực vật như trong chế độ ăn chay. Nếu miệng có vị tanh hoặc đắng, hãy thử nếm một vài giọt chanh (cam, quýt, bưởi…) hoặc tinh chất bạc hà.
Trong quá trình xạ trị ở vùng đầu, cổ, nên bổ sung thêm viên kẽm sulfate nhằm khắc phục nhanh chóng tình trạng tanh miệng bất thường (chỉ dành cho những bệnh nhân không có tình trạng đau hoặc không có thương tổn ở răng miệng, hầu họng).
Giảm bớt khô miệng
Hóa trị liệu hoặc xạ trị ở vùng đầu, cổ… có thể làm giảm tiết nước bọt và dẫn đến khô miệng, khiến bệnh nhân khó nuốt hơn và càng thêm biếng ăn. Trong trường hợp này, nên ăn thức ăn mềm, xay nhuyễn hoặc chế biến nhiều nước như xốt, nước thịt, xà lách trộn… Có thể nhai kẹo hơi cứng hoặc kẹo cao su để giúp tăng tiết nước bọt; dùng thức ăn tráng miệng ướp lạnh. Hãy uống từng ngụm nước hoặc nước canh sau mỗi vài phút để giúp việc nuốt dễ dàng hơn; hoặc thử dùng một số thức ăn, đồ uống chua (trừ khi có tổn thương vùng hầu họng) nhằm giúp tăng tiết nước bọt.
Nếu bị khô miệng, bệnh nhân nên mang theo nước uống khi ra khỏi nhà để tiện sử dụng mọi lúc mọi nơi; tránh các thức ăn, đồ uống chứa nhiều đường. Vệ sinh răng miệng (kể cả răng giả) và súc miệng tối thiểu 4 lần/ngày (sau mỗi bữa ăn và trước lúc đi ngủ); tránh súc miệng bằng những dung dịch chứa cồn. Ngoài ra, phải luôn giữ ẩm cho đôi môi bằng vaselin. Nếu tình trạng khô miệng trở nên trầm trọng, cần tư vấn bác sĩ chuyên khoa.Khắc phục tình trạng đau vùng miệng họng
Đau họng, miệng, lợi răng sưng, ấn đau… thường xảy ra ở những bệnh nhân đang xạ trị, hóa trị hoặc nhiễm trùng. Khi thấy đau răng miệng, hãy gặp bác sĩ chuyên khoa để bảo đảm chắc chắn đó là do tác dụng phụ của liệu pháp chứ không phải do các bệnh răng miệng.Về thực phẩm, nên ăn những thứ mềm, dễ nhai và nuốt, chẳng hạn như chuối, dưa hấu, phô mai, khoai tây nghiền, mì sợi, bột ngũ cốc khuấy. Tránh những thức ăn khô, thô, cứng (rau sống, bánh mì nướng, bánh quy giòn…), đồ cay, mặn, chua. Nên nấu thức ăn cho đến khi thật mềm, chín tới; thực phẩm nên cắt nhỏ. Ăn thực phẩm lạnh hoặc để nguội bằng nhiệt độ phòng. Ngoài ra, cần chải răng (kể cả răng giả); súc miệng ít nhất 4 lần trong ngày.Làm giảm buồn nôn
Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Nên ăn trước khi đói thực sự vì cơn đói làm tăng cảm giác buồn nôn mạnh hơn. Uống ít nước trong khi ăn để tránh gây tăng cảm giác đầy bụng, óc ách dễ nôn. Tốt nhất là uống chậm, chia nhiều hớp để có thể uống suốt ngày, sử dụng ống hút.
Tránh những thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nồng, nặng mùi. Ăn thực phẩm khô như bánh quy giòn, bánh mì nướng rải đều trong ngày. Đừng ép mình phải ăn một thực phẩm từng ưa thích nào đó khi đã buồn nôn, vì điều này có thể làm cho người bệnh ghét thực phẩm đó vĩnh viễn.
Tránh ăn uống những thực phẩm đậm mùi trong phòng kín. Không gian sống phải thoáng mát, không khí trong lành. Nên ngồi hoặc nửa nằm nửa ngồi sau khi ăn khoảng 1 tiếng. Nếu tình trạng buồn nôn xảy ra trong suốt thời gian xạ trị hoặc hóa liệu pháp, bệnh nhân cần tránh ăn trước khi điều trị khoảng 1-2 tiếng.
Giảm táo bónĐây là một vấn đề rất thường thấy ở bệnh nhân ung thư. Nguyên nhân có thể do thiếu nước và chất xơ, thiếu hoạt động thể lực hoặc do tác động của liệu pháp điều trị. Để khắc phục, nên ăn nhiều chất xơ và uống nhiều nước (8-10 ly mỗi ngày). Nước chín, nước ép (rau, quả, thịt) ấm, nước chanh, trà không có cafein sẽ rất hiệu quả. Nên đi bộ và vận động thường xuyên. Nếu táo bón vẫn tồn tại, có thể sử dụng thuốc để điều chỉnh.
(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)
